Στενές σχέσεις: Γιατί μας είναι τόσο σημαντικές;

Οι άνθρωποι είμαστε κοινωνικά όντα. Περνάμε τεράστιο μέρος της ζωής μας σκεφτόμενοι άλλους ανθρώπους και τις αλληλεπιδράσεις μας μαζί τους, το πως τους επηρεάζουμε ή το πως μας επηρεάζουν αυτοί. Αναζητάμε έντονα τη κοινωνική επαφή και βρίσκουμε τις σχέσεις με φίλους, ρομαντικούς συντρόφους και συγγενείς ως ιδιαίτερα σημαντικές στη ζωή μας. Γιατί όμως; Τι είναι αυτό που χρειαζόμαστε τόσο από τις σχέσεις μας; Ποια είναι τα ψυχολογικά τους οφέλη; Ας δούμε το πώς η σκέψη μας για τις στενές σχέσεις μας, μας βοηθά στη ζωή μας.

Ένα μεγάλο φάσμα ερευνών που επικεντρώνεται στη ποιότητα των δεσμών που συνάπτουμε κατά τη παιδική ηλικία, υποστηρίζει ότι οι στενές μας σχέσεις αρχικά με τους γονείς μας, έχουν καθοριστική επιρροή στη ψυχική μας υγεία αργότερα. Εάν οι αρχικοί αυτοί δεσμοί παρέχουν στο παιδί αγάπη, σταθερότητα και την ιδιαίτερα σημαντική λειτουργία της μητέρας - το να κατανοεί και να παρεμβαίνει κατάλληλα, βοηθώντας το παιδί να διαχειριστεί τα αισθήματα του καθώς αναπτύσσεται, τότε το παιδί θα καταφέρει να εδραιώσει μία βασική αίσθηση ασφάλειας στη ζωή του. Οι άνθρωποι που από μικρή ηλικία έχουν συνάψει ασφαλείς στενούς δεσμούς με τους γονείς τους, έχουν στη συνέχεια αυξημένη πιθανότητα να επιβεβαιώσουν και να γενικεύσουν αυτή την αίσθηση ασφάλειας στις μετέπειτα διαπροσωπικές τους σχέσεις. Το να έχουμε εδραιώσει μία βασική αίσθηση ασφάλειας μέσα από τις σχέσεις μας, σημαίνει να έχουμε κατ’επανάληψη νοιώσει ότι οι ‘σημαντικοί άλλοι’ (όπως είναι αρχικά οι γονείς μας) θα είναι διαθέσιμοι όταν τους χρειαστούμε. Θα ενδιαφερθούν για τα αισθήματα μας και θα μας ανακουφίσουν από αυτά όταν το χρειαζόμαστε. Με τη σταθερή και στοργική παρουσία των ‘σημαντικών άλλων’, συμπεραίνουμε ότι ‘αντέχουν’ το ποιοι είμαστε και δε θα μας εγκαταλείψουν, ακόμα και αν τους δείξουμε το ‘κακό’ μας εαυτό.

Είναι ερευνητικά αποδεδειγμένο ότι οι άνθρωποι που έχουν στο ιστορικό τους τέτοιες ποιοτικές σχέσεις προσαρμόζονται ευκολότερα στις διάφορες περιστάσεις της ζωής, είναι ανοιχτοί στη μάθηση, επιδεικνύουν καλύτερη συναισθηματική διαχείριση των αποχωρισμών, της κριτικής και απόρριψης από τους άλλους και συνολικά ανταπεξέρχονται ομαλότερα στις στρεσογόνες καταστάσεις και τις δυσκολίες της ζωής. Περισσότερο, έχει παρατηρηθεί ότι οι άνθρωποι που έχουν στον μυαλό τους ικανοποιητικές διαπροσωπικές σχέσεις, έχουν συνολικά αυξημένη αυτοπεποίθηση, θετική διάθεση και μπορούν να εισπράξουν σχόλια για τις αδυναμίες τους, από τους άλλους, νοιώθοντας λιγότερο απειλημένοι. Σε αντίθεση, οι άνθρωποι που από τη παιδική ηλικία δε κατάφεραν να συνάψουν ασφαλείς, στοργικούς δεσμούς, είναι συχνά προδιατεθειμένοι να συνάπτουν σχέσεις που δε καλύπτουν τις ψυχολογικές ανάγκες τους αλλά συντηρούν και διαιωνίζουν το αρχικό αυτό αίσθημα έλλειψης ασφάλειας και στοργής. Περισσότερο, πληθώρα ερευνών συσχετίζουν την έλλειψη ικανοποιητικών δεσμών  με αυξημένο άγχος, θλίψη, παραβατικές συμπεριφορές, εξαρτήσεις κ.α.

Μετά το πέρασμα της παιδικής ηλικίας, οι σχέσεις μας με τους άλλους συνεχίζουν να παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη μας. Οι σχέσεις μας με τους ‘σημαντικούς άλλους’ μας βοηθούν να ενδυναμώσουμε τον εαυτό μας καλύπτοντας μας διάφορες ψυχολογικές ανάγκες μας. Για παράδειγμα, ο H. Kohut παρατήρησε ότι 'οι άλλοι' καλύπτουν την ανάγκη μας για ‘καθρέφτισμα’ – το να μας επιβεβαιώνουν οι άλλοι σαν καθρέφτης όλα αυτά που εμείς είμαστε και εκφράζουμε. Επίσης μας καλύπτουν την ανάγκη μας για ‘εξιδανίκευση’ – την ανάγκη να θαυμάζουμε κάτι μεγαλύτερο και ανώτερο από τον εαυτό μας, έτσι ώστε να εξελισσόμαστε, να έχουμε στόχους. Περισσότερο, η παρουσία των άλλων στη ζωή μας, μας καλύπτει τη βασική υπαρξιακή μας ανάγκη να αισθανόμαστε ότι ανήκουμε κάπου (σε ένα σύνολο) και δεν είμαστε μόνοι. Ψυχολογικοί ερευνητές διαφόρων προσεγγίσεων, επισημαίνουν ότι οι στενές σχέσεις μας με τους άλλους, μας επιτρέπουν περισσότερη κατανόηση και ανάπτυξη του εαυτού μας, μας αποφέρουν μία περισσότερη ρεαλιστική εικόνα του εαυτού μας έναντι μίας εξιδανικευμένης εικόνας, ανακουφίζουν την υπαρξιακή μας ανησυχία και μας βοηθούν συνολικά στη διαχείριση του άγχους μας.

Έτσι λοιπόν κατανοούμε ότι οι σχέσεις μας με τους άλλους είναι αναπόσπαστο μέρος της ζωής μας και μάλιστα αποτελούν ζωτικής σημασίας παράγοντα για τη καλή ψυχική μας υγεία και την ικανοποίηση στη ζωή μας. Σαν τις βιταμίνες στη διατροφή μας, οι στενές σχέσεις μας, τονώνουν την αυτοπεποίθηση μας, δίνοντας την ώθηση που χρειαζόμαστε για να συνεχίσουμε να ανταπεξερχόμαστε στις εκάστοτε απαιτήσεις της ζωής. Ουσιαστικά μας θωρακίζουν ψυχολογικά, ώστε να μειώνεται η ισχύς και ο αντίκτυπος που έχουν οι δυσκολίες της ζωής σε εμάς και έτσι να καταφέρνουμε να ανταπεξέλθουμε καλύτερα.

Ας μην υποβιβάζουμε λοιπόν τις στενές μας σχέσεις θεωρώντας τις δεδομένες, αλλά ας τις φροντίζουμε ενεργά, όπως μας φροντίζουν και αυτές.